سایت موزه میراث روستایی گیلان

سایت موزه میراث روستایی گیلان

موزه های روستایی، تصاویری ملموس از زندگی سنتی‌اند که در آنها می توان معماری، آداب و رسوم، صنایع دستی و هنرهای بومی را از نزدیک مشاهده و زندگی روستایی را تجربه کرد؛ این موزه ها فضایی را فراهم می‌کنند تا مردمان هر سرزمین با گذشته نزدیک پدران و مادران خود آشنا شوند.

موزه میراث روستایی گیلان تنها تجربه ملی در زمینه صیانت از فرهنگ و معماری روستایی با مفهوم موزه فضای باز در ایران می باشد. این موزه که در نوع خود در خاور میانه و آسیای مرکزی منحصر بفرد است، با هدف پاسداشت و حفظ میراث مادی و معنوی مردم سرزمین گیلان طراحی شده است. فکر برپایی این موزه پس از زمین لرزه 1369رودبار، توسط دکتر محمود طالقانی مطرح شد.

چند روز پس از وقوع این زمین لرزه، مجموعه مطالعاتی تحت عنوان "اثرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی" زلزله به سرپرستی دکتر طالقانی آغاز گردید. نتایج این مجموعه تحقیقات بیانگر ایجاد دگرگونی شدیدی در زندگی مردم و گسست آنان از گذشته نزدیک شان بود؛ در واقع از بین رفتن روش زندگی بومی به بهانه نوسازی و توسعه در مناطق آسیب دیده در استان گیلان همانند سایر مناطق کشور از دهه 20 آغاز شده بود و حوادث طبیعی تنها تشدید آن را در پی داشت.

از اوایل سال 1381 مطالعات مقدماتی ایجاد موزه میراث روستایی گیلان زیر نظر نامبرده آغاز شد. عمده ترین بخش‌های این مطالعات که تا پایان سال 1383 به طول انجامید را مکان یابی موزه و شناسایی حوزه های فرهنگی– معماری گیلان در بر گرفت. برای انتخاب زمین مناسب پروژه، شاخص هایی مانند راههای دسترسی، زیرساخت ها و توپوگرافی در نظر گرفته شدند. از بین گزینه های موجود، پارک جنگلی سراوان به دلیل قرار گیری در یکی از پرترددترین جاده های شمال کشور، توپوگرافی مناسب و وجود زیر ساخت ها در نزدیکی آن مورد توجه طراحان موزه واقع شد و در نهایت 263 هکتار از بخش مرکزی این پارک 1480 هکتاری بعنوان سایت موزه میراث روستایی گیلان انتخاب گردید که حدود 45 هکتار آن برای احداث مجموعه موزه‌ای در نظرگرفته شده است.

براساس مطالعات انجام شده و  بر مبنای تنوع فرهنگی و معماری استان، حوزه فرهنگي ـ معماري گيلان بدون در نظر گرفتن تقسيمات كشوري و سياسي به 9 زير حوزه دسته‌بندي شد. تقسيم­بندي اين حوزه­ها براساس عوامل زيست محيطي (توپوگرافي، اقليم و...)، نوع فعاليت كشاورزي، فرهنگ (مذهب، گويش، زبان و...) و نوع معماري بومي روستايي صورت پذيرفت. اين 9 زیرحوزه عبارتند از: 2 حوزه سرشاخه شرق و غرب كه هريك داراي 4 زير شاخه ساحلي، جلگه­اي، كوهپايه­اي و كوهستاني مي­باشند، به­علاوه حوزه جلگه مركزي. هر یک از این زیر حوزه ها در قالب یک روستا متشكل از گونه‌هاي اصیل و معرف معماري آن حوزه در مجموعه موزه ای بازسازي شده اند.

براي انتقال بناهاي روستايي هريك از این حوزه ها، ابتدا مطالعات ميداني به منظور گونه شناسي بناهاي آن حوزه صورت مي گيرد. از هر گونه، يك نمونه قابل انتقال منطبق بر شاخص های موزه، انتخاب و مطالعات مستندسازي معماري و مردم شناسي آن انجام و سپس بنا واچيني مي شود. پس از انتقال مصالح به سايت موزه بنا در روستاي موردنظر دوباره چيني مي گردد.

در طراحي موزه، محل هایی برای رستوران ها، چای خانه ها، بازارها، مساجد سنتی، مزارع و باغات، کارگاه های آموزش و تولید صنایع دستی، محوطه بازی ها و نمایش های سنتی، مراکز تحقیقات کشاورزی و دامپروری، پژوهشگاه معماری و مردم شناسی، پارک کودک، باغ های پرورش گیاهان دارویی و درختان بومی، معماری چوب ملل و دو مجموعه مهمان پذیر با الهام از معماری روستایی گیلان هریک به ظرفیت 150 واحد 3 تا 5 نفره در نظر گرفته شده است.

عمليات ساختماني موزه از سال 1383 آغاز و در اردیبهشت 1384 وارد فاز اجرایی شد. تاکنون 25 مجموعه مسکونی- شامل خانه ها و بناهای جانبی- متعلق به 7 روستا مربوط به زیر حوزه های فرهنگی- معماری جلگه شرق، غرب و مرکز، کوهپایه شرق و غرب و کوهستان شرق و غرب در موزه دوباره چینی شده اند و عملیات دوباره چینی دو مجموعه مربوط به زیرحوزه های ساحل شرق و غرب در دست اجراست.