سایت سازمان هدفمندسازی یارانه ها

سایت سازمان هدفمندسازی یارانه ها

سابقه پرداخت یارانه در ایران از دوره صفویه( سال‌های1101 -880ه.ش) با تخفیف های مالیاتی شروع شد.

- در دوره سلسله قاجار یارانه های تولیدی به شکل اعطای بذر و مساعده به کشاورزان اختصاص داشت.

- در سال 1311 دولت پهلوی تا سال 1321 با تصویب قانونی تاسیس سیلو در تهران به منظور ذخیره گندم و خرید غله از کشاورزان برای مقابله با کمبودهای احتمالی را شروع کرد.

- در سال 1315 تولید گندم به دلیل آب و هوای مساعد زیاد شد و قیمت گندم به دلیل تولید زیاد کم شد، دولت با قیمت بالا گندم را از کشاورزان خرید و نان ارزان را در اختیار گروه های کم درآمد شهری گذاشت.

-یارانه به مفهوم کنونی در دهه 1340 به گوشت و آرد (نان) پرداخت می شد. تا سال 1351 این مقدار خیلی کم بود و با شوک های نفتی اوایل دهه ی 1350 و افزایش قیمت نفت این یارانه ها خیلی زیاد شد.

بعد از انقلاب

- در اوایل انقلاب و شروع جنگ تحمیلی نظام قیمت گذاری کالاها به مرحله ی اجرا گذاشته شد و طرح سهمیه بندی کالاهای اساسی و پرداخت یارانه ها با هدف مهار شتاب تورم و تثبیت قیمت ها شروع شد.

- در برنامه اول توسعه (1368-1372) برای حمایت از اقشار آسیب پذیر ادامه یافت.

- گرایش به سیاست های تعدیل اقتصادی در اوایل دهه 70 منجر به مطرح شدن مباحت مربوط به حذف یارانه ها شد.

- در اواخر برنامه اول توسعه مقدار یارانه ها به اوج خود رسید.

- در برنامه دوم (1374-1378) سهم یارانه ها از بودجه عمومی کشور روند کاهنده ای به خود گرفت.

- در برنامه سوم توسعه (1379-1383) شروع بحث هدفمند کردن یارانه ها شکل گرفت که به دلیل مشکلاتی مثل عدم شناسایی اقشار آسیب پذیر و عدم وجود آمار درآمدی دهک های مختلف اجرا نشد.

- در برنامه چهارم توسعه(1384-1388) هم به دلایلی مشابه اجرا نشد.

مصادیق پرداخت یارانه در ایران

نمونه هایی از انواع یارانه و کمک بلاعوض دولت در اقتصاد ایران عبارتند از:

·         کمک بلاعوض دولت به شرکت هاي دولتی و غیر دولتی، صندوق هاي رفاه و قرض الحسنه، شهرداري ها، کمیته امداد و ...

·         کمک پرداختی به برخی شرکت هاي دولتی بابت جبران بخشی از زیان آنها

·         وام هاي بلاعوض جهت ایجاد اشتغال

·         پرداخت هاي مستقیم به کشاورزان (در قالب طرح شهید رجایی، بخشی از کمک هاي فنی و اعتباري و ...)

·         کمک دولت براي کاهش هزینه تامین منابع مالی بنگاه‌ها و افراد (پرداخت بخشی از کارمزد وام هاي بانکی و ...)

·         معافیت هاي مالیاتی

·         پرداخت دولت جهت کاهش هزینه هاي تولید (پرداخت یارانه به نهاده ها نظیر کود شیمیایی، سموم آفات نباتی، انرژي اعم از برق و سوخت، بذر و ...)

·         پرداخت بابت مابه التفاوت نرخ ارز جهت واردات کالاها و خدمات

·         پرداخت بابت مابه التفاوت قیمت خرید و فروش کالاهاي اساسی یارانه اي (اجناسی که از طریق کالا برگ توزیع می شوند)، یارانه بلیط مترو و اتوبوس هاي شهري و ...

·         پرداخت جایزه صادراتی به صادرکنندگان

·         یارانه پنهان به دلیل قیمت گذاري پایین تر از قیمت هاي واقعی در اقتصاد داخلی (قیمت آب، برق، و ...)

·         بخشی از 50 درصد بخشودگی موضوع ماده 33 قانون برنامه و بودجه ناشی از فروش محصولات طرح هاي عمرانی به قیمتی کمتر از قیمت تمام شده.

·         و ...

میزان یارانه های پرداختی در ایران

در طی این سالها و تا سال 1380 یارانه های پرداختی به انرژی در حسابهای ملی گنجانده نمی شد  و لذا طی برنامه های اول، دوم و سوم توسعه، سهم قابل توجهی از یارانه ها، به اقلام کشاورزی و در نتیجه گندم تخصیص داشت.

در سالهای برنامه چهارم توسعه، با توجه به یارانه‌های انرژی میزان یارانه‌های پرداختی از رشد زیادی برخوردار می شود، به طوریکه سهم قابل توجهی از هزینه های عمومی دولت را در بر می گیرد. از دلایل این رشد می‌توان به افزایش قیمت نفت، الگوی مصرف غلط و بازدهی پایین در بخش انرژی اشاره کرد.

مشكلات پیشین نظام پرداخت يارانه ها در اقتصاد ايران

1. افزایش چشمگیر فاصله بین قیمت های یارانه ای و قیمت های واقعی و در نتیجه فشار بیشتر بر منابع عمومی بودجه دولت

2. رشد جمعیت و افزایش تقاضا برای خدمات عمومی و زیربنایی در کنار محدودیت منابع

3. حجم بالاي يارانه ها و عدم تامين آنها در آينده ( حدود 30 درصد GDP)

4. هدفمند نبودن یارانه ها و برخورداری بیشتر گروههای پردرآمد از یارانه ها

5. به هم خوردن الگوی مصرف خانوارها و اثرات مضر زیست محیطی مصرف زیاد حامل های انرژی

6. ظهور فن آوریهای هدردهنده منابع کمیاب و غیر رقابتی شدن محصولات تولیدی در بازارهای جهانی

7. افزايش بي رويه مصرف خصوصاً مصرف حاملهاي انرژي و پايين بودن بهره وري انرژي

8. فراهم شدن زمینه های فساد اقتصادی به ویژه قاچاق کالاهای یارانه

9. تخصيص غير بهينه منابع و شكل گيري فعاليت هاي فاقد مزيت اقتصادي

با توجه به وجود مشکلات برشمرده، تلاش برای هدفمند‌کردن یارانه‌ها امری ضروری و اجتناب ناپذیر است که از دولت پنجم(سال 1368) شروع و در نهایت در دولت دهم تصویب شد که در ذیل بدان پرداخته می‌شود.